-
जो सभ्यताका पिता हुन्,
माटोका रातो आदिवासी,
सन्थाल-मुण्डा-बोडो-धिमाल,
वा कोच -राजबंशी-गन्गाई-उराव ,
मरुभूमिमा सुतिरहेको,
'रातो माटो'
छोडिएको लाश जस्तै,
मानवताको समूहबाट अलग,
सभ्यताले नराम्रो
नियत काटेको छ!
ती वन जातिहरूमा जहाँ उनी हुर्केका थिए,
हाम्रो काखमा सभ्यताको बाल्यावस्था
र चकमक ढुङ्गाहरूमा आगो नाच्यो,
एसिड अन्धकार फैलिएको छ,
र आधुनिकताले हाइना जस्तै गर्दैछ,
वनवासीहरूको दाहसंस्कार
अब जंगल मरेको छ,
र डन्डु आधुनिकतामाथिको
मृत आरोप जस्तै हो!
जसले धर्तीलाई दौडायो,
तिम्रो औंलाको पाङ्ग्रामा,
र उसले आफ्नो प्रतिभाको प्याचले आफ्नो लाज छोप्यो,
ती नग्न शरीरहरू डराएर दौडिरहेका छन्,
हाम्रो अस्तित्वको संघर्ष,
खाली खुट्टा
तिनीहरुको बस्तीमा लास बगिरहोस,
संविधानमा बसेका केही अबोध भूतहरू,
र लोकतन्त्रवादीहरू तान्त्रिक गर्छन्,
मुर्दहहरुमाथि हवन र अनुष्ठान
आदिम सभ्यताको अन्तिम अवशेष,
आत्मिकहरू लोप हुँदैछन्,
प्रगतिवादको दुष्ट निल्नमा,
जङ्गल पार गरे
त्यहाँको कानुन सडेको छ
उनको मृत्यु भएको कति भयो कसलाई थाहा छ?
सड्दै
चमेरो जस्तै उल्टो झुण्डिएको
म जिउदै छु भनेर चिच्याउदै छ !आदिम सभ्यताको अन्तिम अवशेष,
आत्मिकहरू लोप हुँदैछन्,
प्रगतिवादको दुष्ट निल्नमा,
जङ्गल पार गरे
त्यहाँको कानुन सडेको छ
उनको मृत्यु भएको कति भयो कसलाई थाहा छ?
सड्दै
ब्याट जस्तै उल्टो झुण्डिएको
म जिउदै छु भनेर चिच्याउदै छु !
एक मृत कपटी
नशाको लोभमा,
जंगलको शरीरको मजा लिदै
कुनै समय
त्यहाँ ढोलको कोपिला फुल्ने गर्दथ्यो ।
ताजपुरिया-खडिया-राउटे-चेपाङ
जीवनका अनगिन्ती मिठा गीतहरू
ढाल –धनुष –कॉडमा खेल्थे
आदिवासी जनजातिको
ढोल -मादल -खैजडी नृत्य राग
र सँगै आउ जहाँ सूर्य नाच्थ्यो
चन्द्रमा गाउने गर्थे
अहिले त्यहाँ लोप हुने त्रास फैलिएको छ
तिमीले पनि हिचकिचाउदै भन्नेछौ
हे, संकेत गरिएको छ
तिम्रो आदिवासी
संविधानमा तर कसरी !
केवल एक अस्पष्ट शब्द
पिछडिएका जाति
केही डरलाग्दो खण्डबद्ध
धाराको अनुच्छेदमा
जेल सजाय
एउटा अपराध मात्र हो!
तर म भन्छु
होसियार डन्डु !!
त्यसपछि एकलव्यको औंलाको माग रहँदैन
सहयोग गर्दा पनि
सचेत रहनु
जब कुनै आवाज छैन
जहाँ पनि नग्न परेड गरिनेछ
कुनै डुङ्गाले यो गर्नेछैन
कतिपय रामले समुन्द्र पार गर्नुपर्ने थियो।
पहाड विद्रोहको खरानी
उठाउनु
बिरेन राजबशी -तुर्साको जलिरहेको हड्डीबाट
डोरीहरूमा विद्रोह
तिनको आदेशमा ठूलो क्रान्ति
एलान गर्नु
केवल शरीर र हड्डीको निष्क्रिय जलन निर्देशित गर्नु
साध उलगुलानोका ब्रह्मा तीर
र गिद्धको आँखा बाहिर निकाल्नु
ताकि यो सुरहुत्सव मा चढाउनु पर्दैन
त्यसका रगतले लडेका फूलहरू
नदी नरसंहार,
शिर काटेको शरीर,
आफ्नो बलिदान संग पानी
तर्पण -गर -तर्काइ सबैलाई पुनर्जीवित गर
हे वनका पुजारी !
फलाम स्मेल्टर!
जङ्गल रङ्गोलीको मात्र रक्षा गर
त्यहाँ कुनै पहाड पनि बाँकी नहुन सक्छ
चिहानको ढुङ्गा मात्र
किनभने सरकारी कागजातहरू
सुरक्षित हुनेछन्
ठूलो गम्भीरताका साथ - स्पष्ट रूपमा
आदिवासीवादको मृत पत्थर मोडेल
व्यापार मेलामा पुरस्कृत गरिनेछ
शोकाकूल जस्तै निर्जीव डन्डु
बेच्नको लागि खडा छोडिनेछ
र त्यसपछि यो कतै दिइनेछ
दुई मिनेट मौन धारण गरी श्रद्धाञ्जली
अनि तिमीलाई कथा जस्तै बिर्सिनेछ
म पनि तिमीलाई सम्झन्छु
तिमी के पढ्दै हो
यस्तो कवितामा तिमीलाई आँसु झर्छ ।
र त्यसपछि तिमी पनि यो आघातबाट बाहिर हुनु
र त्यसपछि कोही आउनेछ
पुरातत्वविद्
पाँच-छ फिट जमिन खने
र भन्नु
आदिवासी !
हुल हुल जोर!
त्यसपछि मात्र हामी एक क्षणको लागि आउछौं
आदिवासी
साइडलाइनको श्रापबाट मुक्त
हाम्रो मूलधारमा!
