काठमाडौं— वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न भारतले सङ्घीय राजधानी नयाँ दिल्लीमा आतिशबाजी पूर्ण प्रतिबन्धित गर्ने सोमवार त्यहाँको प्रशासनले जनाएको छ।
यो प्रतिबन्ध दीपावलीमा भारतीयहरूमाझ अत्यधिक लोकप्रिय पटाका पड्काउन यसअघि लगाइएका प्रतिबन्धहरूको श्रृङ्खलामध्येको कडा आदेश हो।
भारतीय प्रशासनले सुरक्षा र प्रदूषणलाई ध्यानमा राख्दै यसअघि पनि आतिशबाजीमा रोक लगाउने प्रयास गरेको भए पनि व्यापक रूपमा उल्लङ्घन हुने गरेको छ।
दिल्ली प्रदूषण नियन्त्रण समितिले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “सबै प्रकारका पटाका पड्काउन, उत्पादन, भण्डारण र बिक्री गर्न पूर्ण प्रतिबन्ध लगाइनेछ।” यो निर्देशन ‘उच्च वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न सार्वजनिक हित’ लाई ध्यानमा राख्दै गरिएको समितिले जनाएको छ।
यो निर्णय झिलीमिली बत्ती बाल्दै पटाका पड्काएर भारतमा हिन्दूहरूले मनाउने अति लोकप्रिय चाडमध्ये एक दिपावलीको दुई साताअघि आएको हो।
अधिकांश भारतीयले आतिशबाजी उत्सवको अभिन्न अङ्गको रूपमा लिने गर्छन्। दिपावली अन्धकारमाथि उज्यालोको विजयको प्रतीक हो र हिन्दू देवी लक्ष्मीको आराधना गरिने उत्सव हो।
करिब ३ करोड जनसङ्ख्या रहेको नयाँ दिल्लीमा यसअघि लगाइने गरेका यस्ता प्रतिबन्धलाई दिल्लीवासीले बेवास्ता गर्दै आएका छन्।
हिन्दू धर्मावलम्बीको पटाकासँग जोडिएको धार्मिक भावनालाई ध्यानमा राख्दै प्रहरीले नियम उल्लङ्घन गर्नेलाई कारबाही गर्न आनाकानी गर्ने गरेको छ।
नयाँ दिल्ली हरेक शरद ऋतुमा धुवाँ र धुलोका कारण अत्यन्त प्रदूषित हुने गरेको छ।
नयाँ दिल्लीमा प्रदूषण बढ्नुको कारण मुख्यतया छिमेकी क्षेत्रका किसानहरूले छापो पोल्नु (पराली जलाउनु) पनि भएको बताउने गरेको छ। दीपावली (दिवाली) को आसपास आतिशबाजीमा वृद्धिले प्रदूषणको समस्यालाई जटिल बनाउने गरेको छ।
फोक्सोबाट रगत प्रवाहमा प्रवेश गर्ने पीएम २.५ प्रदूषकको रूपमा चिनिने क्यान्सर पैदा गर्ने सूक्ष्म कणहरूको स्तर नयाँ दिल्लीमा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको खतरा सीमाभन्दा ३० गुणा बढीसम्म हुने गर्छ।
सन् २०२० मा ल्यान्सेटको एक रिपोर्टअनुसार वायु प्रदूषणका कारण सन् २०१९ मा दिल्लीमा करिब १७ हजार ५०० जनाको मृत्यु भएको थियो।
विगतमा आतिशबाजी राज्यको सीमा पार गरेर तस्करी गरिन्थ्यो वा लुकीछिपी उपलब्ध हुन्थे। शहरमा प्रशासनले पटाकाको प्रयोगमा कडाई गरेपछि मध्यरात वा विहान सबेरै सुरक्षाकर्मीको आँखा छलेर पट्काइन्थ्यो।
तर यस वर्ष दिल्ली शहरका अधिकारीहरूले राज्य प्रहरीलाई प्रतिबन्ध लागू गर्न आग्रह गर्दै उनीहरूलाई ‘दैनिक कार्यप्रगति रिपोर्ट’ पेश गर्न निर्देशन दिएका छन्।
यो प्रतिबन्ध सन् २०२४ को अन्त्यसम्म जारी रहनेछ।
